Có vị trí khá đặc biệt, đảo Ba Mùn được thiên nhiên ban tặng nhiều ưu đãi, là thế giới của động thực vật hoang dã, là nơi cứu hộ động vật đồng thời là khu bảo tồn lớn nhất vùng Đông Bắc.

Với diện tích khoảng 1.800ha, chiều dài hơn 20km, đảo Ba Mùn có chiều ngang hẹp, chạy dài theo hướng Đông Tây. Đảo Ba Mùn còn được gọi là đảo Cao Lộ, tên một hòn núi cao của hòn đảo này. Phía Bắc đảo là cửa Vành và tiếp đến là đảo Sậu Nam, phía Nam là cửa Đối và nối tiếp đến đảo Minh Châu. Vì thế, Ba Mùn án ngữ trên biển Bái Tử Long và được ví như bức tường thành vững chãi bảo vệ huyện đảo Vân Đồn khỏi giông bão. 

Đảo Ba Mùn xanh ngát, là thiên đường của các loại động thực vật giữa lòng Bái Tử Long.

Từ biển nhìn vào, Ba Mùn như một hòn đảo xanh ngát, trong lành, mát mẻ đến tuyệt vời của rừng nguyên sinh. Đảo Ba Mùn được thiên nhiên ban tặng nhiều ưu đãi. Về địa chất, Ba Mùn có nhiều đặc điểm khác biệt với nhiều đảo ở Bái Tử Long.

Theo nghiên cứu, Ba Mùn được hình thành trên nền đá có thành phần địa chất cổ nhất trong Vườn quốc gia Bái Tử Long như đá cuội kết, sa kết, đá phiến sét được giới hạn bởi hệ thống các lạch có địa hình đáy phức tạp tạo bởi hỗn hợp quá trình mài mòn, xâm thực, tích tụ ngầm, kế thừa địa hình cổ biển tiến. Cũng chính nhờ địa hình này, độ ẩm của biển và các mạch nước ngầm đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự sinh trưởng của các loài động thực vật nơi đây.

Đặc biệt, trên đảo Ba Mùn có 7 khe suối lớn với các tên gọi khá độc đáo như khe: Ổ Lợn To, Ổ Lợn Con, suối Miếu Danh, Vạn Lau, Cao Lồ, khe Chè... Các suối có nước chảy quanh năm, rất trong sạch do có độ che phủ của rừng lớn. Đây là nguồn nước ngọt quý giá giữa biển khơi.

Chính những đặc điểm nổi bật này mà Ba Mùn được ví là “viên ngọc xanh” hay “viên ngọc quý” của Vịnh Bái Tử Long. Bởi Ba Mùn hình thành và được bao bọc bởi không gian rừng xanh tốt, có nhiều động vật quý hiếm nay được xếp vào danh sách các động vật cần được bảo vệ bảo tồn.

Nhiều khe nước ở Ba Mùn tạo điều kiện cho hệ động thực vật phát triển đa dạng.

Nhiều nhà nghiên cứu đánh giá Ba Mùn là ngôi nhà của đa dạng sinh học. Bởi rừng ở Ba Mùn vốn có nền nhiệt và độ ẩm cao, sự phân giải mạnh mẽ làm tăng tích lũy mùn, tăng độ phì của đất. Đây là sinh cảnh thích nghi với nhiều loài động vật hoang dã là kho tàng tài nguyên sinh vật nhiệt đới phong phú đa dạng.

Hệ sinh thái cũng đa dạng, phong phú hơn về các loài sinh vật như các loài cây bách bệnh, lá khôi, sâm nam... Hệ thực vật trên đảo vô cùng phong phú, đa dạng với 780 loài thực vật bậc cao, trong đó có những loài gỗ quý như lim xanh, táu mật, kim sao núi đất. Trong đó, đặc biệt quan trọng là loài trâm đỏ, lim, sến, táu... và các loài hoa lan rừng quý hiếm.

Ba Mùn còn có hệ động vật phong phú, quý hiếm như: Trăn gấm, báo lửa, khỉ vàng, tê tê, tắc kè và những loài thú móng guốc như hươu, nai, lợn rừng. Trong đó, quần thể nai vàng hiện vẫn còn khá đông và cũng là quần thể duy nhất của vùng Đông Bắc Việt Nam. Ngoài ra, còn có những loài động vật khác như sơn dương, khỉ…

Đảo Ba Mùn là điểm đến lý tưởng dành cho du khách yêu thiên nhiên biển đảo, thỏa thích khám phá, thưởng ngoạn và trải nghiệm. Những chuyến tham quan khám phá này không chỉ mang lại những khoảng thời gian đáng nhớ với không gian thiên nhiên tuyệt vời, mà còn giúp du khách thêm hiểu biết nhiều hơn về hệ sinh thái rất phong phú của đảo.

Cán bộ kiểm lâm đánh dấu, kiểm tra các loại cây rừng ở Ba Mùn. (Ảnh: Vườn quốc gia Bái Tử Long).

Đây cũng là trạm cứu hộ lớn ở khu vực, "ngôi nhà" thứ hai của nhiều động vật quý hiếm. Hiện Ba Mùn và nhiều nơi ở Vườn quốc gia Bái Tử Long đang được nghiên cứu để phát triển các tour, sản phẩm du lịch. 

Chỉ mất khoảng hơn 1h đồng hồ đi từ cảng Cái Rồng, du khách có thể đặt chân đến với đảo Ba Mùn, mệnh danh là cụm đảo lớn nhất, đẹp nhất của Vườn quốc gia Bái Tử Long. Ba Mùn chào đón du khách đến khám phá với không gian mát mẻ của rừng nguyên sinh, "ngôi nhà" đa dạng sinh học của Vịnh Bái Tử Long.